چالشهای حقوقی دستیار هوش مصنوعی

دستیار هوش مصنوعی و دو چالش‌ حقوقی آن

سرفصل‌های مقاله

پدیده امروز جهان ما چیزی نیست جز دستیار هوش مصنوعی. بعد از انتشار ChatGPT و دسترسی عموم مردم به آن، حالا می‌دانیم که هوش مصنوعی می‌تواند مانند یک دستیار، همیشه همراه ما باشد و در انجام کارهای متعددی به انسان کمک کند. با توجه به برخی از محدودیت‌هایی که ChatGPT برای کاربران ایرانی به همراه داشت، «زیگپ» به عنوان دستیار هوش مصنوعی ایرانی با استفاده از موتور ChatGPT و سایر موتورهای هوش مصنوعی به بازار اندروید آمد تا کاربران ایرانی بتوانند از امکانات متنوع دستیار هوش مصنوعی در قالب یک اپلیکیشن موبایل نیز استفاده کنند.

دستیار هوش مصنوعی چیست؟

درباره زیگپ و دستیارهای هوش مصنوعی قبلا مفصل توضیح داده‌ایم، زیگپ یک مدل زبانی است که از یادگیری خلاقانه برای تولید متونِ شبیه به آن‌چه انسان واقعی تولید می‌کند، بهره می‌برد. گفتگو با زیگپ درست مثل این است که با یک انسان در حال مکالمه باشید، انسانی که با اتصال به دریایی از اطلاعات و داده‌ها دائما در حال یادگیری و ارتقاء خود است و از بازخوردهای کاربران نیز یاد می‌گیرد.

زیگپ می تواند به میلیون‌ها سوال شما پاسخ دهد، می‌تواند در هر حوزه‌ای مانند علوم، ادبیات و حقوق مقاله بنویسد. می‌تواند یک قصه یا یک ترانه بنویسد و به‌راحتی معادلات شیمیایی را فرموله کند.

چالش‌های حقوقی دستیار هوش مصنوعی

زیگپ یک دستیار است. وظیفه و کاربری آن این است که به سوالات شما پاسخ دهد، شما را در امور مختلف راهنمایی و کارتان را آسان کند. اما این اپلیکیشن به‌خاطر این‌که تنها یک هوش مصنوعی است، مسئولیت یا ضمانتی درباره پاسخ‌هایی که به انسان می‌دهد ندارد؛ یا دست‌کم در آینده نزدیک هنوز آن‌قدر توانمند نشده که بتوانیم درباره تمام پاسخ‌های آن اطمینان صد درصد داشته باشیم.

بنابراین هنگام استفاده از دستیار هوش مصنوعی، ممکن چالش‌های حقوقی مختلفی گریبان‌گیر ما شود که در این مطلب می‌خواهیم به دو چالش مهم احتمالی آن اشاره کنیم.

  1. دستیار هوش مصنوعی و کپی‌رایت

مشکلی که ممکن است موقع استفاده از دستیار هوش مصنوعی ایجاد شود این است که آیا متن تولید شده با استفاده از اپلیکیشنی مثل زیگپ، دارای کپی‌رایت است یا خیر. در صورت بروز هرگونه اختلاف در رابطه با کپی‌رایت، دادگاه حقوقی باید تشخیص دهد که آیا عنصر دارای حق انتشار است یا خیر. برای چنین تشخیصی دادگاه باید معیارهای زیادی را در نظر بگیرد و یکی از این معیارهای ضروری این است که محتوای تولیدشده باید محصول یک «انسان» باشد. با زیگپ می‌توانید تولید محتوا با هوش مصنوعی را به آسانی انجام دهید.

شایان ذکر است که طبق قانون کپی‌رایت در ایران، «نویسنده» به کسی می‌گویند که اثری را تولید کرده، یا نامش به عنوان نویسنده زیر مطلبی ذکر شده یا مطلب خاصی را به او نسبت داده‌اند. در مورد آثاری که بدون نام مولف یا با نام مستعار تولید می‌شوند نیز صاحب اثر تولیدکننده‌ای است که در هویت واقعی او تردیدی وجود نداشته باشد. در غیر این صورت ناشر یا تهیه‌کننده اثر، اعم از شخص حقیقی یا حقوقی، تا زمانی که هویت واقعی نویسنده مشخص نشود به عنوان نماینده نویسنده در اعمال حقوق او تلقی می‌شود.

برای درک بهتر مطلب برویم سراغ یک مثال بامزه و مشهور. سال 2011 بحث انداختن عکس «سلفی» داغ بود، تصویری از یک سلفی که یک میمون از خودش انداخته شده بود در شبکه‌های اجتماعی وایرال شد. این عکس در مدخل واژه «سلفی» در وب‌سایت «ویکی‌مدیا» هم منتشر شد. عکاس این عکس واقعا همان میمون بود، اما عکاسی به نام «دیوید اسلیتر» آن را منتشر کرده بود. وقتی اسلیتر بابت انتشار عکس در ویکی‌مدیا به دادگاه شکایت برد، دادگاه صاحب اثر را یک حیوان (میمون) و نه یک انسان تشخیص داد و اعلام کرد کپی‌رایت درباره محصولی که توسط انسان تولید نشده از درجه اعتبار ساقط است! در اپلیکیشن زیگپ می‌توانید تبدیل متن به عکس را در محیطی کاملا فارسی امتحان کنید.

این موضوع هنگام استفاده از دستیار هوش مصنوعی هم قابل طرح است، مقاله، ترانه یا محتوایی که توسط زیگپ یا هر دستیار هوش مصنوعی تولید می‌شود، یک اثر «انسانی» نیست و خلاقیت انسانی در آن نقش ندارد، پس احتمالا مشمول قانون کپی‌رایت نمی‌شود. البته به خاطر جدید بودن موضوع و عدم فراگیری دستیار هوش مصنوعی در حیطه تولید آثار جدی، هنوز قانون مشخصی هم برای آن تدوین نشده و اگر شکایتی هم نسبت به این ماجرا صورت بگیرد، دادگاه کار پیچیده و سختی در پیش خواهد داشت! هرچند انسان نبودن هوش مصنوعی به احتمال زیاد باعث می‌شود تا هرنوع ادعایی در این زمینه فاقد اعتبار تلقی شود.

  1. دستیار هوش مصنوعی و صداقت علمی

یکی دیگر از مسائل حقوقی که ممکن است ناشی از استفاده از دستیار هوش مصنوعی باشد، صداقت علمی است. دستیار هوش مصنوعی قادر است متون یا مقالات علمی آکادمیک تولید کند. می‌دانیم که در اکثر دانشگاه‌ها و مراکز آکادمیک، شرط پذیرش یک مقاله و معتبر دانستن آن این است که منابع یا اصطلاحا رفرنس‌های آن کاملا شفاف و صادقانه باشد. دانشجویان موظفند مقالاتی تولید کنند که از پیش وجود نداشته یا با کمک نرم‌افزارهای کامپیوتری نوشته نشده باشد.

استفاده از دستیار هوش مصنوعی برای نوشتن پیپر یا مقاله ممکن است باعث شود تا دانشگاه به دلیل نقض قانون صداقت علمی (بسته به قوانینی که در این زمینه دارد) با دانشجو برخورد انضباطی کند.

سخن آخر این است که زیگپ و دستیارهای هوش مصنوعی پدیده‌ای نو در جهان هستند. هنوز بسیاری از چالش‌های پیش روی این پدیده برای ما غیرقابل پیش‌بینی است و باید منتظر آینده باشیم و ببینیم تا قانون‌گذاران با مشاهده این چالش‌ها، چه قوانین جدیدی تدوین می‌کنند.

مهران
مهران