چهارشنبه سوری یکی از جشن‌های باحال و سنتی ما ایرانی‌هاست که توی غروب آخرین سه‌شنبه سال، قبل از نوروز برگزار میشه. این جشن پر از رسم و رسوم جالبیه؛ از آتش‌بازی و آتش‌افروزی بگیر تا خوردن آجیل مشکل‌گشا و دورهمی‌های خانوادگی و قاشق‌زنی.
چهارشنبه سوری به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و شادترین جشن‌ها، یه پل بین سنت و زندگی مدرن ماست و هر سال با روشن شدن آتش و شادی مردم، شهرها و روستاها رو رنگ و بوی خاصی می‌ده. این جشن نه‌تنها نشونه‌ای از خداحافظی با تاریکی و خوشامدگویی به نور هست، بلکه فرصتیه برای تجدید دوستی‌ها و همدلی بین خانواده‌ها و جامعه.
پس در ادامه با ما همراه باشید تا این جشن باستانی رو به کمک دستیار هوش مصنوعی فارسی زیگپ براتون تصویرسازی کنیم.
چهارشنبه سوری چیست؟
چهارشنبه سوری یه جشن باحال و ایرانیه که توی آخرین شب سه‌شنبه سال، یعنی شب قبل از چهارشنبه آخر سال توی اسفند برگزار میشه. این جشن به عنوان شروع جشن‌های نوروزی شناخته میشه و یه جور خداحافظی با سال گذشته و خوشامدگویی به سال جدیده. توی شب چهارشنبه سوری، مردم از روی آتش می‌پرند و شعرهای مخصوص می‌خونن تا بیماری‌ها و بدشانسی‌ها رو دور کنن و انرژی مثبت جذب کنن.
همچنین، بازی‌ها و سرگرمی‌های مختلفی مثل پاشیدن آب روی همدیگه یا ترقه‌بازی هم خیلی مرسومه. این جشن یه نماد شادی و امید به آینده‌ست و توی مناطق مختلف ایران به شکل‌های متفاوتی برگزار میشه.
تاریخچه چهارشنبه سوری
چهارشنبه سوری یه جشن خیلی قدیمی و باحال هست که تاریخش به سال‌های دور برمی‌گرده. این جشن یه ترکیبی از چند تا رسم و رسومات کوچیک و بزرگه. اصلش هم اینه که آتش روشن می‌کنن و وقتی از روش می‌پرن، شعر «زردی من از تو، سرخی تو از من» رو می‌خونن.
این شعر یه جور دعا بوده که ایرانی‌ها از قدیم برای آتش می‌خوندن و ازش می‌خواستن که تمام بیماری‌ها و نگرانی‌های سال گذشته رو ازشون بگیره تا سال جدید رو با شادی و انرژی شروع کنن. چهارشنبه سوری هم به نوعی اولین جشن برای خوشامدگویی به بهاره!
قدیمی‌ترین اشاره به این جشن رو می‌تونیم تو کتاب «تاریخ بخارا» پیدا کنیم که ابوبکر محمد بن جعفر نرشخی نوشته. اونجا می‌گه که وقتی امیر منصور بن نوح به حکومت رسید، تو ماه شوال سال ۳۵۰، آتشی بزرگ روشن کردن و این کار رو به عادت قدیم انجام دادن.
در شاهنامه هم به این جشن اشاره شده و از قدمتش خبر می‌ده. مثلاً داستان رزم بهرام چوبینه هم به این موضوع مربوط میشه. وقتی که دو سپاه آماده‌ی جنگ بودن، ستاره‌شمری به بهرام می‌گه که:
«ستاره‌شمر گفت بهرام را که در «چارشنبه» مزن کام را»
و این نشون می‌ده که این جشن چقدر ریشه‌دار و با اهمیت بوده. همچنین داستان سیاوش که از آتش رد میشه تا پاکی خودش رو نشون بده هم دلیل دیگه‌ای برای برگزاری این جشن به حساب میاد.
آداب و رسوم چهارشنبه سوری
آداب و رسوم چهارشنبه سوری تو هر منطقه‌ای یه جورایی متفاوت هست، ولی بعضی کارها هست که همه‌ی ایرانی‌ها تو این روز انجام می‌دن. بیایید چند تا از این کارها رو با هم بررسی کنیم:
1. پریدن از روی آتش و آتش بازی
یکی از رسم‌های چهارشنبه سوری اینه که آتش درست می‌کنن با کنده‌های خشک درختای زمستونی. معمولاً جوان‌های محله پیش قدم می‌شن و آتش رو وسط محله روشن می‌کنن. بعد هم همه رو دعوت می‌کنن که دور آتش جمع بشن و خوش بگذرونن.
{داستان چهارشنبه سوری با درست کردن آتش و پریدن از روش گره خورده.}
2. خوردن آجیل مشکل‌گشا
یکی دیگه از آداب چهارشنبه سوری درست کردن آجیل مشکل‌گشا یا آجیل نذری تو خونه‌ست. این آجیل معمولاً شیرینه و شامل چیزهایی مثل گردو، کشمش و کنجد میشه. خوردن این آجیل و پخش کردنش بین مردم با نیت گره‌گشایی از کارها و مخصوصاً باز شدن بخت جوان‌ها انجام میشه.
3. قاشق‌زنی
قاشق‌زنی هم یکی دیگه از رسم‌های شب چهارشنبه سوریه. تو این رسم، جوان‌ها یه قاشق و پیاله به دست می‌گیرن و با پوشاندن صورتشون، با زدن قاشق به پیاله، می‌رن پشت در خونه‌های همسایه‌ها. وقتی صاحب‌خونه صدای قاشق رو می‌شنوه، در رو باز می‌کنه و چیزی مثل پول، آجیل یا وسایل پخت آش چهارشنبه سوری رو تو پیاله‌شون می‌ذاره.
این رسم یادآور اینه که ارواح رفتگان تو آخر سال به خونه‌ی بازماندگان سر می‌زنن. این دیدگاه ریشه در آیین زرتشتی داره که به آزاد شدن ارواح تو روزهای آخر سال قدیمی و روزهای اول سال جدید اشاره می‌کنه.
4.فال گرفتن
فال گرفتن یکی از رسم‌های جالب و محبوب تو مراسم‌های ایرانیه که به شکل‌های مختلف انجام میشه. معروف‌ترین نوعش هم فال حافظه که خیلی‌ها باهاش آشنا هستن. تو این شب، معمولاً یه دختر جوان و مجرد کتاب حافظ رو برمی‌داره و بعد از اینکه هر کسی نیتش رو کرد، کتاب رو باز می‌کنه.
دو شعری که تو دو صفحه‌ی کتاب می‌بینه، یکی به معنای نیت شخص و دیگری به عنوان شاهد یا پاسخ نیتش محسوب میشه. این کار یه حس خاصی به مراسم می‌ده و همه رو به هم نزدیک‌تر می‌کنه!
چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران
شهر تهران
تو تهران قدیم، بوته‌های خشک رو از بیابان‌های اطراف جمع می‌کردن و با شتر به شهر می‌آوردن. بعد از غروب خورشید، بوته‌های خشک و وسایل کهنه‌ای که بعد از خانه‌تکانی بیرون گذاشته شده بودن رو جمع می‌کردن و باهاشون آتیش درست می‌کردن. همه باید از روی این آتش می‌پریدن و می‌خوندن: «سرخی تو از من، زردی من از تو.» فشفشه و هفت‌ترقه هم بود، ولی خبری از بمب‌ها و نارنجک‌های دستی که الان نوجوان‌ها می‌سازن و شیشه‌ها رو به لرزه می‌ندازن نبود.
شهر شیراز
تو شیراز، آتش رو تو معابر و خونه‌ها روشن می‌کردن، فالگوشی می‌کردن، اسپند دود می‌کردن و نمک دور سر می‌چرخوندن. وقتی اسپند دود می‌کردن و نمک می‌چرخوندن، زن‌ها وردهای مخصوصی می‌خوندن. قبلاً، محل اصلی چهارشنبه سوری تو شیراز، صحن بقعه شاه چراغ بود و اونجا توپ کهنه‌ای بود که مثل توپ مروارید تهران، زن‌ها ازش حاجت می‌خواستن.
زن‌ها تو این روز تو حمامی که آبش از رودخانه سعدیه می‌اومد، استحمام می‌کردن تا بلاها رو دور کنن و بخت دخترها باز بشه.
شهرهای کردستان
تو شهرهای کردنشین ایران، مراسم آخرین چهارشنبه سال و نوروز اینطوریه که اول آتش رو بالای کوه روشن می‌کنن و دورش می‌رقصن. این کار یه جور نیایش و سپاسگزاریه و کردها از دیرباز آتش رو مقدس می‌دونستن.
شهر اصفهان
تو اصفهان هم آتش روشن کردن، کوزه‌شکستن، فالگوشی و گره‌گشایی کاملاً متداول و شبیه تهران هست. شب چهارشنبه سوری تو اصفهان خیلی با شکوه‌تر از بقیه شهرهاست.
شهر تبریز
آتش‌بازی و گره‌گشایی تو تبریز هم از قدیم مرسوم بوده. حالا آتش‌افروختن هم بیشتر شده. قبلاً به جای پریدن از روی آتش، بچه‌ها و جوان‌ها صبح روز چهارشنبه از روی آب می‌پریدن و جمله «آتیل ماتیل چرشنبه بختیم آچیل چرشنبه» رو می‌گفتن.
خوردن آجیل و میوه خشک هم از واجبات این شب هست و اگر کسی مهمان داشته باشه، حتماً باید شب چهارشنبه سوری یه خوانچه از آجیل خام و میوه خشک براش بفرسته.
آب‌پاشی از بام خونه‌ها به سر عابرین هم تو تبریز رایج بوده و این رسم از دوران ساسانیان باقی مونده.
شهر اهواز
تو اهواز هم مثل بیشتر جاهای ایران، مراسم چهارشنبه سوری تو آخرین سه‌شنبه شب سال برگزار میشه. این مراسم معمولاً با حوادثی مثل آتش‌سوزی و آسیب‌دیدگی همراهه.
این مراسم بیشتر تو مناطق زیتون کارمندی و کارگری، کیانپارس، شهرک نفت و طالقانی برگزار میشه و به همین خاطر معمولاً تو مسیرهای منتهی به این نواحی محدودیت‌های ترافیکی چند ساعته در نظر گرفته میشه.
یکی دیگه از آداب چهارشنبه سوری تو اهواز، قاشق‌زنیه که بیشتر بچه‌ها بهش می‌پردازن.
شهر لرستان
تو لرستان هم این مراسم با روشن کردن آتش شروع میشه و بعد از اون از باروت و انفجار استفاده می‌کنن. روشن کردن آتش تو ارتفاعات و غلط دادن آتش از بالا به پایین هم مرسومه.
