جشن سپندارمذگان به روایت هوش مصنوعی

جشن سپندارمذگان یکی از جشن‌های باحال و قدیمی ایران باستانه که هر سال در روز «سپندارمذ» از ماه اسفند، یعنی ۲۹ بهمن تو تقویم خورشیدی برگزار میشه. این روز به عنوان روز بزرگداشت زن و زمین شناخته میشه.

جشن سپندارمذگان، جشنی پر از عشق و احترام در فرهنگ ایرانیه و به عنوان روزی برای گرامیداشت زمین و محبت به همدیگه به حساب میاد. این آیین باستانی نه تنها یادآور ارزش‌های انسانی و دوستی با طبیعته، بلکه فرصتیه برای اینکه ریشه‌های عمیق فرهنگی ایران رو دوباره بشناسیم.

این جشن که به نوعی میشه گفت روز عشق ایرانی هم هست، در تاریخ پنجم اسفند تو تقویم یزدگردی و ۲۹ بهمن تو تقویم خورشیدی برگزار میشه. جالبه بدونید که این روز معادل سنت فرنگی ولنتاین هم هست که اخیراً تو ایران هم رواج پیدا کرده، ولی ایرانیان باستان هزاران سال پیش از ولنتاین، روز سپندارمذگان رو جشن می‌گرفتن. پس در ادامه بیشتر با جشن سپندارمذگان و آیین اون آشنا می‌شیم و به کمک دستیار هوش مصنوعی فارسی زیگپ، این جشن قدیمی رو به تصویر می‌کشیم.

جشن سپندارمذگان چیست؟

جشن سپندارمذگان روزی فوق‌العاده برای گرامیداشت زن، مادر و زمین هست و در عین حال یکی از جشن‌های باستانی ما ایرانی‌هاست. به همین خاطر هم نوشتن و صحبت کردن درباره‌اش خیلی لذت‌بخش میشه. تو این روز، مردان کشورمون به خاطر عشق و محبت زن‌های ایرانی این جشن رو برپا می‌کنن و به نوعی فرهنگ و اصالت ایرانی رو ترویج میدن به جای اینکه به فرهنگ‌های غریبه توجه کنن.

جالب اینجاست که حدود بیست قرن پیش از تولد حضرت مسیح، قوم آریایی روزی رو به عنوان روز عشق، یعنی سپندارمذگان یا روز زن آریایی نامگذاری کرده بودن! ابوریحان بیرونی هم تو کتابش «آثار الباقیه» روز پنجم اسفند رو روز سپندارمذگان می‌دونه. او تو کتابش اشاره می‌کنه که مردم ایران باستان، جشن سپندارمذگان رو روز زن و زمین می‌دونستن و این جشن یکی از جشن‌های مهم ایران باستان به حساب میومده.

تاریخچه سپندارمذگان

تو گاه‌شماری‌های مختلف ایرانی، هر ماه یه اسم داشت و هر روز هم یه نام خاص برای خودش.

مثلاً روز اول هر ماه «روز اورمزد» بود، روز دوم «بهمن» که به معنی سلامت و اندیشه‌ست و اولین صفت خداوند به حساب میاد. روز سوم هم «اردیبهشت» بود که یعنی «بهترین راستی و پاکی» و باز هم از صفات خداوند. روز چهارم «شهریور» بود که به معنی «شاهی و فرمانروایی آرمانی» هست و مخصوص خداوند. و روز پنجم هر ماه هم «سپندارمذ» نامیده می‌شد که لقب ملی زمین به حساب میاد.

سپندارمذ یعنی گستراننده، مقدس و فروتن. زمین نماد عشق هست چون با تواضع و گذشت به همه عشق می‌ورزه. زمین زشت و زیبا رو یکسان می‌بینه و مثل یه مادر با مهربانی همه رو در آغوش می‌گیره.

به همین خاطر تو فرهنگ باستان، جشن سپندارمذگان رو به عنوان نماد مهر مادری و باروری می‌شناختن.

هر ماه یک بار، نام روز و ماه یکی می‌شد و در همون روز که این دو اسم یکی می‌شد، جشنی برگزار می‌کردن که متناسب با نام اون روز و ماه بود. مثلاً شانزدهمین روز هر ماه «مهر» نام داشت و در ماه مهر، جشن «مهرگان» برگزار می‌شد. می‌بینید که چقدر هر جشن با معنی و مفهوم عمیقش برای مردم شادی می‌آورد.

برای مثال، روز آبان در ماه آبان جشن «آبانگان» هست که جشن ستایش آب به حساب میاد و روز آذر در ماه آذر هم جشن «آذرگان» که جشن ستایش آتش هست. و روز پنجم ماه دوازدهم (اسفند) هم «سپندارمذ» یا «اسفندار مذ» نام داشت که جشنی به همین نام برگزار می‌شد.

«سپندارمذگان» روز زن و زمین هست و روز پنجم اسفند تو همه گاه‌شماری‌های ایرانی به عنوان روز جشن سپندارمذگان شناخته میشه.

آیین و رسوم روز جشن سپندارمذگان

گفتیم که این روز برای زن‌ها و مردها یه روز فوق‌العاده و توصیف‌ناپذیر بود. تو این روز، همه به همدیگه عشق می‌ورزیدن و از همدیگه تشکر می‌کردن. زن‌ها به خاطر احترام و عشقشون به شوهرهاشون، بهشون هدیه می‌دادن و مردها هم دختران و همسرانشون رو روی مرکب پادشاهی می‌نشوندن و گوش به فرمانشون می‌شدن. با کادو و هدیه هم محبتشون رو به زن‌ها نشون می‌دادن.

این کار یه تلنگر برای مردها بود که ارزش و مقام مادر و همسرشون رو بیشتر درک کنن و بهشون احترام بذارند. البته این جشن‌ها مدت‌ها ادامه داشت و به شکوه و عظمت برگزار می‌شد تا مردها همیشه به زن‌ها احترام بذارند.

اسم‌های دیگه‌ای هم برای جشن سپندارمذگان وجود داره. یکی از این اسم‌ها جشن برزیگران هست که در این روز جشن‌های مختلفی با آداب و رسوم متفاوت برگزار می‌شد. اولین جشن، جشن مژدگیر یا مرد گیران بود که مخصوص زن‌ها بود. تو این روز، زن‌ها از مردها هدیه می‌گرفتن و مردها هم با این کار، سپاسگزاری خودشون رو به زن‌ها نشون می‌دادن.

امروزه اهمیت سپندارمذگان بیشتر به خاطر توجه به مقام والای زن تو خانواده‌ست. ابوریحان بیرونی هم در نوشته‌هاش اشاره کرده که مردم تو این روز کارهای مختلفی می‌کردن، مثلاً رسوم جادویی تا حشرات موذی رو دور کنن، ولی به عقیده خودش، این رسم‌ها جدید و بی‌پایه بودن.

تو کتاب «آثارالباقیه» ابوریحان بیرونی که در سال ۳۹۱ نوشته شده، اشاره شده که وقتی صحبت از جشن‌های ایرانی میشه، از جشنی که در روز سپندارمذ در ماه اسفند برگزار می‌شد، نام برده میشه.

در ایران باستان، تو فصل بهار روزی بود که جشن مفصلی مخصوص زن‌ها برگزار می‌شد و بانوان تو این روز آزادی عمل بیشتری داشتن. مخصوصاً دختران مجرد رو تشویق می‌کردن که همسر انتخاب کنن، به همین خاطر این جشن به نام جشن «مرد گیران» معروف بود.

بعدها با ورود دین و مذهب، این جشن تغییر کرد. اول فقط مخصوص زن‌های مجرد بود، ولی بعد به جشن زن‌های شوهردار تبدیل شد. مردها تو این روز به خاطر زحمات یک ساله و محبت به همسرشون، به زن‌ها هدیه می‌دادن تا ازشون تشکر کنن. اما کم‌کم این رسم منسوخ شد و دیگه خبری از جشن و شادی نبود و به تدریج به فراموشی سپرده شد.

سپندارمذگان روز زن نامیده می‌شود

جشن سپندارمذگان به عنوان روز زن شناخته میشه. برای اونایی که نمی‌دونن، ایرانی‌ها از قدیم روز مادر و زن رو خیلی بزرگ می‌شمردن و این روز رو به اسم روز زمین هم می‌نامیدن. یعنی اون‌ها زمین رو به عنوان مادر طبیعت می‌دونستن و معتقد بودن هر چیزی که از زمین می‌زاید و پرورش میده، شایسته‌ی احترام و تقدیره. مادر و زن بودن همیشه برای ایرانی‌ها نقش مهمی داشته و جشن سپندارمذگان هم به همین خاطر به شکل خاصی برگزار می‌شده.

اگر به ریشه‌ی اسم «مژده‌گیران» هم نگاه کنیم، می‌بینیم که ایرانی‌ها تو این روز هدیه‌هایی تهیه می‌کردن که خواسته‌های زن‌ها بود و بر اساس علاقه‌شون انتخاب می‌شد. مردها تو این روز وظیفه داشتن که یکی از خواسته‌های همسرشون رو مثل غول چراغ جادو برآورده کنن. پس زن‌ها خواسته‌شون رو می‌گفتن و مردها هم اون رو تهیه می‌کردن.

به همین خاطر به این روز، روز مژده‌گیران هم می‌گفتن. حتی در بعضی اسناد اشاره شده که تو این روز دختران جوان و دم‌بخت رو تشویق می‌کردن که همسر انتخاب کنن و بهشون آزادی بیشتری می‌دادن تا در جشن، همسرشون رو از بین جوان‌ها انتخاب کنن. با گذشت زمان، این جشن تغییر کرد و ابراز محبت به مردها فقط محدود به زن‌های شوهردار شد.

حالا بیایید یه نگاهی به قوانین اوستا برای زن‌ها در ایران باستان بندازیم:

• زن‌ها می‌تونستن نماینده‌ی قانونی شوهرشون باشن و وقتی شوهرشون بیمار بود، کارها رو به تنهایی اداره کنن.
• زن‌ها می‌تونستن سرپرست و نگهدار فرزندانشون باشن.
• زن‌ها می‌تونستن دارایی خودشون رو به تنهایی مدیریت کنن.
• زن‌ها می‌تونستن از شوهرشون به دادستان شکایت کنن و سزای او رو بخوان.
• زن‌ها می‌تونستن وصی قرار بگیرن و دارایی‌های خودشون رو وصیت کنن.
• در دادگاه هم، گواهی زن پذیرفته می‌شد.